Оваа година се одбележува 700-тата годишнина од смртта на Данте Алигиери, најголемиот италијански поет и книжевник, кој се смета за татко на италијанскиот јазик.
Писател на многу значајни дела напишани на италијански и латински јазик, но пред сè на монументалната поема „Божествена Комедија“, која претставува едно од најзначајните литературни дела на сите времиња во кое се раскажува за патување во задгробниот живот. Во поемата, поделена на три дела – Пекол, Чистилиште и Рај, се претставени религиозните и филозофски концепти на тој период и се среќаваат бројни познати личности од Италија и современици на авторот, коишто се трансформираат во универзални архетипови, дотаму што тие дури и денес се актуелни. И благодарение на Данте и на ова дело, напишано на италијански јазик, овој јазик се афирмираше како суштински елемент на идентитетот на италијанскиот народ, во тоа време разобединет, и успеа да заземе клучна улога во културниот живот на Европа во наредните векови.
За да му се оддаде чест на Данте Амбасадата на Италија организираше бројни иницијативи коишто ќе започнат на 25 март, односно на датумот кога во светот се слави денот посветен на Данте (Данте ден).
Денес, во 17.00 часот ќе се одржи онлајн настан отворен за пошироката публика, (за да учествувате обратете се на segreteria.skopje@esteri.it) за време на кој ќе бидат презентирани:
– аудио книга, реализирана во соработка со Институтот Данте Алигиери во Скопје и Здружението Флуктус, со интегрален превод на македонски јазик на првиот дел од Божествената Комедија, Пеколот. Аудио книгата е достапна доколку се регистрирате на платформата www.samoglas.mk.
– конкурс организиран во соработка со Институтот Данте Алигиери во Скопје наменет за македонски студенти за креирање на уметнички постер по повод 700-тиот јубилеј од смртта на Данте Алигиери. Информациите за конкурсот ќе бидат објавени на италијански, македонски и албански јазик на веб страницата и социјалните медиуми на Амбасадата на Италија и Институтот Данте Алигиери во Скопје;
– Излагање на режисерот Лука Кортина на тема популарноста на Божествената Комедија во четиринаесеттиот век;
– Ќе следат семинари и работилници посветени на делата на Данте, организирани од страна на Универзитетот во Штип.
Исто така, во текот на годината ќе се одржат бројни активности за одбележување на смртта на овој Поет – великан. Особено за време на Неделата на италијанскиот јазик и култура што ќе се одржи во октомври во организација на Амбасадата на Италија во соработка со Институтот Данте Алигиери, Здружението на професори по италијански јазик и Универзитетите Св. Кирил и Методиј од Скопје и Гоце Делчев од Штип, во која ќе бидат вклучени бројни семинари и активности посветени на Данте што ќе се одржат во македонските универзитети и училишта, како и една театарска претстава за Одисеј на Данте и проекцијата на филмот „Пеколот” од Бертолини 1911, придружена со музика од пијано.
„Божествена комедија“
Пеколот (италијански: Inferno) — првиот дел од Божествената комедија на Данте Алигиери, проследен од Чистилиштето и Рајот. Поемата е напишана во раниот XIV век. Делото е алегориско раскажување на патувањето на Данте низ средновековен концепт за пеколот, предводен од римскиот поет Вергилиј. Во поемата, Пеколот е прикажан низ девет круга на страдањето, сместени во Земјата. Алегорично, Божествената комедија го претставува патувањето на една душа до Господ, во Пеколот опишувајќи го признавањето и одбивањето на гревот.
Првиот круг
Во првиот круг на пеколот (наречен Лимб) ги среќаваат сите луѓе родени пред Христа, т.е. луѓето кои не направиле гревови, но не биле христијани, односно многубошците, некрстените, доблесни пагани.
Вториот круг
На влезот од вториот, потесен круг, грешниците ги дочекува демонот Минос.
Во овој круг се сместени прељубниците „тие што се подале на сласт / на кои страсти умот им го зеле“. Тука се наоѓаат: Семирамида, Дидо, Клеопатра, Елена од Троја, Тристан, Ахил, Франческа, Ланчелот итн. Сите овие историски и митолошки ликови во својот живот дозволиле страста и прељубата да надвладеат.
Третиот круг
Студена, дождлива атмосфера и страшното троглаво куче Кербер го дочекуваат Данте на почетокот од третиот круг.
Во третиот круг се сместени лакомите, алчните, завидливите.
Четвртиот круг
На влезот од четвртиот круг (песна седма) ги дочекува Плутон (бог на богатствата) овде претставен како страшен демон.
Во кругот на скржавците, злобните, горделивите, расипниците – овој демон се глода самиот себе.
Петтиот круг
Откако го одминуваат четвртиот круг, Данте и Вергилиј се симнуваат подолу и навлегуваат во каллива, мочурлива атмосфера пред портите на градот Дис (градот на Луцифер, сатаната).
Во петтиот круг се наоѓаат гневните и злобни властољупци.
Шесттиот круг
Во градот Дис, двајцата посетители ги дочекува необична глетка, од кулата кон нив долетуваат три фурии, трите еринии (Тизифона, Мегера и Алекта) кои ја повикуваат горгоната Медуза да ги претвора грешниците во камен.
Тука, доаѓа Ангелот како гласник од Рајот кој ги предочува грешките на казнетите: тоа се кривоверците, меѓу кои се наоѓа Епикур, а таму поетот среќава и неколку свои сограѓани. Тие за време на животот биле глуви за Бога, па тука ја добиваат соодветната казна — да лежат во вжештени гробови!
Седмиот круг
Единаесеттата песна е вовед во седмиот круг. Накратко, тука е претставено кои се грешниците и какви се нивните казни, пред уште да влезат во него. Составен е од три ката:
Во првиот кат се наоѓаат оние што сториле грев врз ближните: измамници, крадци и убијци на ближните.
Во вториот кат се наоѓаат насилниците кон сами себе, самоубијците, тие се престорени во сува шума каде се гнездат харпиите.
Во третиот кат во жар и под огнен дожд се печат богохулителите, лихварите и содомитите. Богохулителите лежат на грб, лихварите седат згрбавени, а содомитите трчаат наоколу.
Осмиот круг
Последните два круга од пеколот вклучуваат грешници – свесни измамници и предавници.
Данте и Вергилиј застануваат на брегот на потокот Флегетонт што стрмно се спушта кон осмиот круг чиј влез го чува митолошкото чудовиште Герион кое е со три глави и со три тела, но Данте го претставил поинаку. Тука, Герион е со едно тело, со човечки лик, змиско тело, канџи и крилја. Всушност, во него се споени три суштества: човечко, ѕверско и влекачко. Влезот на осмиот круг е длабока јама во која не може да се влезе, па во тоа им помага Герион, пренесувајќи ги на својот грб. Осмиот круг или злите јами се опкружени со огромни карпи.
Дното е поделено на десет тркалезни полјани или долини кои се сè помали и помали, а на средето има бунар (влезот во деветтиот круг).
Во првата полјана се сместени лакомите сводници и заводници. Нивната казна е голи, поделени во две групи редици да ги трпат камшиците врз нивниот грб.
Во втората полјана ги дочекува ужасен смрдеж и грешници извалкани со измет кои се удираат сами себе со цврстите дланки. Овие грешници се ласкавците кои со лажни зборови заведувале за да стигнат до целта.
Во третата полјана се наоѓаат симонистите, луѓето што ги купувале своите позиции во црковната хиерархија. Данте разговара со папата Никола III кој ја трпи ужасната казна во пеколот закопан со главата во калта, а само нозете надвор.
Грешниците на четвртата полјана се измамниците кои за пари ја предвидувале иднината, гатачите, пророците, волшебниците. Нивната казна е во склад со гревот, сакајќи да ја видат иднината (напред), тука се свртени со главите назад.
Корумпираните политичари, слични на симонистите се сместени во петтата полјана на осмиот круг. Нивната казна е да вријат во жешка смола, а ако излезат надвор ги чекаат ѓаволи со своите вили.
На шестата полјана се лицемерите кои блескаат во своите позлатени оловни мантии. Ова е симбол на нивното лицемерие, однадвор сјајно и златно, а всушност оловно и тешко. По патот гледаат и распнат човек, закован со три клина како лежи на земјата. Тоа е големиот свештеник Каиф чии зборови се запишани во Јовановото евангелие: „Вие не знаете ништо, и не мислите дека подобро ќе ни биде ако умре еден човек за народот отколку целиот народ да пропадне“. Неговиот дедо (тест) свештеникот Ана соучествувал во решението да се распне Христос, па и тој ја има истата казна. Двајцата, директно вклучени во осудата на Христос, во пеколот се казнети исто – распнати, за да ја почувствуваат врз себе одлуката донесена за друг.
Следните две песни (24 и 25) се посветени на крадците. Нив ги чува кентаурот Како. Всушност, во митологијата Како е син на Вулкан и Вергилиј го опишал како получовек полуживотно, а Данте го претвора во кентаур. Тој бил голем крадец. Опеан е во „Енеида“, каде што се вели дека живеел во некоја пештера и кога Херкул се враќал од Шпанија со голем плен, големо стадо, запрел недалеку од пештерата на Како. Крадецот го начекал моментот на неговото невнимание и целото стадо го одвел во својата пештера, збришувајќи ги трагите. Херкул се досетил и отишол во пештерата каде го претепал и убил Како. Влезот во оваа полјана е опишан како снежен, замрзнат амбиент, без звук и движење. Но, по спуштањето во јамата Данте го здогледува ужасниот призор: клопчиња од змии лазат врз грешниците, им ги врзуваат рацете назад, а со опашката и главата им ријат по стомакот. Тука се случува една од неколкуте метаморфози (преобразби) опишани во делото. Симболиката на преобразбата е одземање (крадење) на телото и душата на грешникот. Како што тој крадел во животот, казнет е со крадење, преобразување на телото во друго.
Следните две песни се посветени на подлите или злите советници. Овие не се луѓе што го даваат лажни совети, туку луѓе кои ја користат својата позиција за да ги советуваат другите да се вклучат во измама. Одисеј и Диомед тука се осудени за измамата со Тројанскиот коњ. Одисеј ја раскажува приказната за неговото фатално конечно патување (изум на Данте), каде што тој го напуштил својот дом и семејството за да отплови до крајот на Земјата, до самото Чистилиште; тој, исто така, ја споменува средбата со Кирка, кој ги претворала луѓето во животни, а него го маѓепсала да верува дека е жена му Пенелопа, па таму останал цела година.
Во деветтата полјана на осмиот круг се наоѓаат сејачите на раздор, расколниците кои ги делеле луѓето на две спротивставени страни. Затоа и нивната казна е таква, како што ги делеле луѓето, така сега и нивното тело се дели, се расчеречува.
Во последната полјана на осмиот круг се наоѓаат разни измамници: кривоклетници, фалсификатори, алхемичари. Тие, според Данте, се болест на општеството, па затоа тука страдаат од разни болести.
Последниот, деветти круг на пеколот се наоѓа во центарот на земјата. Во него се влегува низ бунарот крај кој, до половина закопани, стојат класични и библиски гиганти. Нимрод (бил ловец, па можеби затоа преку него има префрлено рог; според Библијата тој ја градел вавилонската кула и ги измешал јазиците и така ги поделил луѓето), Фиалт (бил син на Нептун, а со својот брат го кревале ридот Осу за да стасаат до небото), Бријар (син на Уран и Реја, имал сто раце), Антеј (син на Нептун и Реја, мајка му го заштитувала и тој црпел сили од неа, затоа Херкул не можел поинаку да го победи, па го кренал во воздух и го удавил. Тој уште не е роден кога била борбата меѓу гигантите и Бога), Тициј (син на Јупитер, бил убиен од Аполон зашто се обидел да ја обесчести Латона) и Тифиј (загинал од Јупитер кој го казнил поради бунтување). Единствен гигант кој не е заврзан со синџири е Антеј и тој ќе ги симне Данте и Вергилиј во деветтиот круг.[31]
Деветти круг
Во деветтиот круг се наоѓаат предавниците, распоредени во четири концентрични зони (или „појаси“).
Првите се предавниците на семејството, на својот род; вторите се предавници на татковината; третите на пријателите (гостите) и четвртите на врховните господари (Бога и Исус). За разлика од популарната слика на пеколот, како огнен, жежок, тука предавниците се замрзнати во езеро на мраз, познат како Коцит, а секоја група е спакувана во мраз сè подлабоко и подлабоко.
Прв појас
Првиот појас е наречен Каин, според Каин, библискиот братоубиец. Тука се наоѓаат и други грешници што убивале свој род: синовите на Алберт – Александар и Наполеон, современици на Данте, кои биле политички противници (едниот гвелф, другиот гибелин) и од омраза која постоела и претходно се убиле еден со друг, како синовите на Едип; Сасол Маскерони го убил својот братучед за да го добие наследството од стрикото; Камичон де Паци, исто така, убил свој роднина, итн.
Втор појас
Вториот појас се нарекува и Антенора, според Антенор од Троја кој го дал предлогот да ја вратат Елена на Грцте и да се склучи мир. Веројатно заради ова подоцна го сметаат за предавник на татковината. Тука се наоѓаат разни предавници на татковината, претежно современици на Данте и негови политички противници, но и жителите на Пиза, која тој ја нарекува „нова Тива“ зашто градот го раскинувале граѓански судири и убиства како и стариот град Тива (Теба).
Трет појас
Третиот појас е уште наречен и Птоломеев, според библиската личност Птоломеј, кој ги викнал на гости Шимун Макавеецот и неговите двајца синови, а потоа, по прославата наредил да се убијат. Овој е катот на предавниците на пријателите. Овие грешници се закопани уште подлабоко во мразот и само лицата им се гледаат.
Четврт појас
Последниот, четвртиот појас е наречен Јудин, според Јуда Искариотски, библискиот предавник на Исус Христос. Тука се предавниците на своите господари и добродетели. Казнетите се целосно вкопани во мразот, искривени во сите можни позиции. Бидејќи нема со кого да разговара тука, Данте и Виргилиј брзо се движат кон центарот на пеколот. А, таму, најдлабоко, во центарот на пеколот се наоѓа предавникот на Господ — Сатаната или Луцифер, поголем од сите џинови, со три лица:
Сè е замрзнато во деветтиот круг на пеколот
Луцифер во деветтиот круг на пеколот
И очите зачудени ми беа
од трите лица сред висината:
од предното — сè бои-ал се леат;
тој двете други од средината
во правец ист со рамото ги слеал:
ја прават сите три целината.
Од десно ликот беше жолто-бледен,
од лево, како луѓето од Нил
водопаден. Под секој лик свој леден
чифт крилја спрострел, сиот рид го скрил…
Му личат ко на птица од сој реден
Со такви едра кој ли кораб бил!
Од лилјак чиниш…голи беа тие,
а мавташе со таква сила, што
три ветра прави кога ќе ги свие,
носејќи му на Коцит мраз и зло…
Шест очи плачат; в три бради се крие
од солзи поток крвав, лигав…Но,
во устите по еден грешник кине,
дробејќи го ко лен со забите
и в еден миг на тројца бол им чинел!
Тој бол им беше од послабите
во споредба со оној кога мине
со остар нокт по грбот, градите…
Двајцата поети ќе избегаат од пеколот од спуштајќи се низ грбот на Сатаната. Тие ќе поминат низ центарот на Земјата (во обратен правец од гравитацијата, предизвикувајќи Данте првично да помисли дека се враќа во пеколот). Тие се појавуваат во другата полутопка (што е опишано во Чистилиштето) пред зори во неделата на Велигден, под небо со многу ѕвезди.
