Кога се зборува за НОБ и Прилеп неминовно е тука да се спомене и идеологот на Народно ослободителната борба нашиот великан Кузман Јосифоски – Питу. Веднаш до главната зграда на музејот во Прилеп, неговата родна куќа е претворена во уште еден Меморијален музеј кој што го има Прилеп.
„Се наоѓаме пред меморијалниот музеј Кузман Јосифоски Питу, ова е неговата родна куќа во Прилеп така?
Да. Се наоѓаме пред објектот на улица „Мара Јосифоска“ бр. 20, значи Мара Јосифоска е сестрата на Кузман Јосифоски Питу и не случајно оваа улица е наречена така бидејќи објектот каде што се наоѓаме е родната куќа на народниот херој, една од најсветлите личности во современата македонска историја, продолжувачот на илинденската традиција, великанот кој што безкомпромисно ги брани националните особености на македонскиот народ, личноста која е водач на македонското народно – ослободително и анти – фашистичко движење и се разбира човекот кој што ги трасирал македонските државни особености, македонската државност
Овде е задржан автентичниот лик на куќата како што бил за време на неговото детство?
Да. Неговото семејство уште по илинденското востание, бидејќи потекнува од селото Велмевци, Демирхисарско, се преселува во Прилеп, и е повеќечлено. Неговиот татко Цветан и неговата мајка Лефта, имаат 5 деца, настарото е Аспарух, кој што покасно ќе видеме дека е командант на групата која што го напаѓа участакот. Кузман, а потоа се раѓаат 3 сестри на Кузман и на Аспарух, Мара, Стефка и Павлина. Куќата во 1970/71 година, од страна на боречката организација, а прифатена од опшествено – политичките организации во Прилеп, како и од Општината, се разбира исто и од републичките власти, е прогласена за споменик на културата во 1971 година, откупена е од страна на семејството Паноски кое што во тој момент живеело во оваа куќа и пристапено кон темелна реконструкција и адаптација на овој објект во меморијален музеј посветен на ликот и делото на големиот Кузман Јосифоски Питу“, истакна Белчески.
Овој музеј како што споменавме е пуштен во употреба во 1977 година на 11 октомври. Автор на поставката е Коце Солунски, во консултација со братот на Кузман, Аспарух Јосифоски. Сите предмети во куќата се автентични, односно се отстапени на музејот од страна на семејството Јосифоски.
„Еве, куќава како што гледате е тупична македонска куќа, со чардак на високо приземје со визба, 3 соби, мегутоа овде имаме и неколку помошни простории. Таму е скелето, кое што служело за тутун, како што секое семејство тогаш во Прилеп обработувало тутун. На јужната страна, имаме помошни простории каде што обично го обработувале тутунот, меѓуто во исто време со оглед на фактот што Кузман и неговото семејство е револуцонерно, се одржувале и илегални состаноци во таа просторија таму. Ако погледнето покрај главната порта имаме и 3 помошни вратничиња односно капиџици кои што служат за комуникација со соседите, за можност за избегнување на бугарските полициски сили доколку би осетиле дека има одржување на состанок да можат да избегаат, да можат да се повлечат во други делови надвор од куќата. Тука имаме еден објект кој што обично го користеле како перална, како бања, итн. И како што напоменав, куќата е на високо приземје на визба со 3 простории. Кузман е роден во 1915 година, основно образование завршил тука во Прилеп, меѓутоа со оглед на фактот што во 1929 година, гимназиите во Прилеп се укинати, со исклучок на 2 скопски односно на машката и женската во Скопје, во Битола и во Тетово, останатите гимназии се затворени така да после завршувањето на основното образование Кузман бил приморан да учи во Битолската гимназија. Во учебната 1931 година се запишува во Битолската гимназија и после четиригодишно успешно завршување на гимназијата, тој се запишува на правниот факултет во Белград, каде до 4та година успешно студира, го завршува меѓутоа во исто време е вклучен во разноразните активности на КПЈ, примен е во КПЈ во 1938 година и вклучен е во сите оние активности кои што се извршуваат во Белград и неговата желба за учење, особено ја сакал историјата и неслучајно го зел прекарот „Питу“, со оглед на фактот што уште од мали години била голема неговата желба за слобода и за самостојност на Македонија“ раскажа Белчески.
Има еден интересен податок кој можеби малку мина го знаат а тоа е дека Кузман голем дел од животот знаел дека се вика Борка, а всушност се викал Кузман. Имено кога го крштевале свештеникот и кумот не можеле да се согласат околу името, кумот сакал Борка, а свештеникот Кузман. И се до 7 годишна возраст до моментот кога тој требало да се запише на училиште него го викале Борка.
„Таткото кога пошол во Стара Црква да го зема кршталното, тој видел дека неговиот син се вика Кузман, а не Борка. Исто така има и еден познат податок дека Кузман бидејќи пишувал одреден песни тој се потишувал со буквата Б, бидејќи било илегално, тоа алудира на Борка, а исто така на неговите родители во 1939 година, значи на 24 годишна возраст, тој им праќа фотографија од Белград на неговите родители и назад на таа фотографија вели; „На моите родители – потпис Борка“. До 1939 година на повик на КПЈ, тој ги прекинува студиите во Белград и доаѓа во Прилеп, во Прилеп е член на месниот комитет на КПЈ, а наредната 1940 година станува секретар на месниот комитет на КПЈ за Прилеп, во исто врме е и член на покраинскиот комитет на КПЈ за Македонија. Со оглед на неговите квалитети со неговите знења за борбените активности.
Она што е интересно во оваа 3та просторија во меморијалниот музеј на Кузман Јосифоски Питу е тоа што,барем мене во очи ми паѓа е еден фотоапарат тука и една шаховска табла што очогледно зборува дека тој и фотограф , но и љубител кон шаховскиот спорт.
Да. Тоа се оригинални предмети сопственост на Кузман, како што гледате има и фотографии голем дел во оваа просторија, инаку ова е гостинската просторија која што ја користела семејството Јосифоски. Тој бил љубител и на шахот меѓутоа многу е значајно што тој ни оставил огромно богатство од фотоматеријал кој што неговото семејство кога се правела самата поставка, самиот музеј, ги подариле на музејот. Апаратот е Кодак, сопственост на Кузман, љубител на фотографијата, секаде онаму каде што одел, голем дел од фотографиите се фотографирани од него. Нас ни беше лесно со оглед на фактот што тој толку внимателно на секоја фотографија запишувал каде, кога, со кого, се случил настанот на фотографијата. Тука е указот и легитимацијата за Народен херој, да напоменам дека Кузман е Народен херој заедно со уште шестмина други борци од НОБ, прогласен заедно како група од седум души прогласени се за први народни херои во Македонија, на 29 јули 1945 година. Овде како што гледате има книги во сопственост на Кузман кој што ги читал, но истотака и книги за Кузман кои што се напишани во повоениот период, со неговиот борбен повод, активностите негови во текот на војната и предвоениот период. Куриозитет е тоа што тој пишува и со левата и со десната рака со оглед на фактот што уште како средношколец во битолската гимназија го повредил палецот, па морал присилно за брзо време да научи да пишува со левата рака, за да не добие казна доколку не ја напишел домашната задача од страна на професорите“, додаде Белчески.
Кузман го викаат и вториот Гоце Делчев поради сличните ставови, размислувања и постапки кои тие ги имале и правеле за Македонија.
„Доаѓаме до периодот кога е Преспанското советување, еден значаен настан од историјата на македонскиот народ, каде што е случен од 2ри фо 4ти август 1943 година, во исто време по повод 40 годишнината од Илинденското востание. На тоа Преспанско советување одржано во близина на Отешево, Кузман поднесува еден реферат до присутните кој што зборува за Илинден, зборува за борбата, за продолжување на борбата, за вторите илинденци, и она што значи една позната негова мисла дека „Нас, ни е чест што ни се падна да ја водиме борбата…“ и ете иако не доживува да ја види сепак наслутува дека борбата ќе доведе до слобода на Македонија и до формирање на македонска државност“, истакна историчарот Белчески.
За жал Кузман е убиен во 1944 година во Скопје и не ја дочекува слободата на Македонија. Но сите овие настани од нашето минато недвосмилено само ја потврдуваат борбата и континуитетот на македонскиот народ за создавање на своја сопствена самостојна држава, нешто што после допг период се оствари во рамките на поранешната држава Југославија, а кулминираше на 8 септември 1991 година со референдумот за самостојна и независна држава Македонија.
Ова видео е дел од рубриката Збор 2 на порталот Инфо Компас поддржано од Министерството за култура во програмата од Национален интерес во културата од областа на заштита на недвижното културно наследство и заштита на aудиовизуелни добра за 2024 година.
