По повод 147-годишнината од раѓањето на македонскиот великан Гоце Делчев во Прилеп се одржа семакедонски собир на Македонците кои живеат во соседните земји. Оваа средба е традиционална и се одржува по 17-ти пат во организација на граѓанската иницијатива за национална, културна и европска интеграција на македонскиот народ „НЕ ИМА“. Одбележувањето годинава е под мотото „Македонскиот јазик е нашата татковина“.
„Денеска се одржува 17 семакедонска средба. Идејата за овие средби е чествување на роденденот на Гоце Делчев, меѓутоа идејата тематска на оваа средба е јазикот и неговата татковина. Целта на ова денешно наше собирање кои живеат надвор од Република Македонија е да успееме да се зајакни јазичниот идентитет на Македонците кои не живеат во Република Македонија, односно или тие кои се родени надвор од границите на денешнава Македонија и да се помогне во зачувување на јазичниот и културниот идентитет на Македонците кои се од дијаспората, кои се заминати надвор од Македонија од разни причини. Се надеваме дека на овој начин ќе успееме да се подигне свеста кај Македонците кои се надвор од Република Македонија за изучување на сопствениот јазик, за изучување на сопствената култура и на тој начин се надеваме дека ќе се зајакне идентитетот на Македонците кои живеат надвор од нашата република“, истакна Илија Богатиноски, од граѓанската асоцијација „НЕ ИМА“.
Според Богданоски организацијата во моментов соработувале со Македонци кои биле родени на територијата на Србија, односно Косово , Албанија, Грција, Бугарија, но и со Македонците од другите европски земји и светот. Бараат поголеми права на Македонците кои живеат во соседните држави.
„ Се надеваме дека овие наши традиционални средби доста ќе помогнат во детектирање и решавање на проблеми кои ги имаат Македонците и други потреби кои не можат во моментот да се реализираат во некои држави, со надеж дека како граѓанска иницијатива во иднина ќе бидеме поддржани од Министерство за култура на нашата земја, како и од донации од дијаспората. Македонија може да речеме дека стана еден симбол на давање на права на сите етнички заедници кои живеат во Република Македонија, а целта на овие средби е добиеме барем реципроцитет за Македонците по род кои живеат во тие земји, да ги добијат сите оние права кои ги имаат припадниците на заедниците во РМ. Тоа е основно демократско право, тоа е влезено во сите декларации на ОН и ЕУ, дека правото на јазикот и правото на самоопределување не смее да биде ни забрането ни суспендирање, па со ова наше обраќање и тематски дискусии кои ги имаат претставниците на македонскиот народ во соседните земји се надеваме, како невладина организација можеме само да апелираме, да државните системи во соседните земји да ги дозволат тие права и на Македонците кои живеат таму“, додаде Богатиноски.
На средбата имаше присутни Македоници од Бугарија, од ОМО Илинден кои истакнаа дека иако Бугарија прва ја признала Република Македонија како држава, таа се уште не го признавала македонскиот јазик и македонскиот народ, за нив сме биле само Бугари.
„ Таа иницијатива да го зачуваме јазикот е мерило за културата и идентитетот на еден народ. Немаш јазик, немаш ништо. Тоа во Бугарија нема да се оствари, но за нашите браќа во Албанија, Грција и другите балкански држави тоа е многу добро да се применува. Знам дека тоа е многу тешко и во Бугарија не може да се примени. Ние во декларација се имаме изјаснето до народното претседателство на РМ дека не сме согласни со новиот договор помеѓу Македонија и Бугарија , тој е понижувачки за Македонија. Нема реципроцитет, сите Македонци тука викаат дека се Бугари. Од секогаш не сметаат за Бугари, но нас во срцето, во душата никој не може да ни го земе. Тоа не е добро, не ни се допаѓа и тоа е став на нашата партија. За двојазичноста пак која се воведе тоа треба официјален јазик да бидат и другите, дали има над 20% Албанци во Република Македонија е спорно прашање, но нека дадат исти права и на нашите браќа кои живеат во Албанија, а знам дека не се почитуваат. Само на неколку места во Преспа даваат да се учи македонски, и тоа 2-3 одделенија, нема факултет. А тука се дадовме за Албанцијте, факултети, универзитети, се“, рече Стојан Николов Георгиев од „ОМО Илинден“ од Бугарија.
Таќи Гроздани од тегионот на Мала Преспа, Албанија, вели дека од нас зависи колку сакаме да си го зачуваме мајчинот јазик и културните придобивки.
„ Во Република Албанија единствено признати Македонци сме во регионот на Мала Преспа. Таму до средно училиште се учи македонскиот јазик, значи 60% од наставата во училиштето е на македонски јазик, меѓутоа целта е и во другите делови на Албанија каде што живеат Македонци, во делот на Голо Брдо, особено во Требиште каде што имаме голем број на деца, а не се признава македонскиот јазик, таму да стане јазик кој ќе се изучува. Барем по закон во Република Албанија да се учи како и другите странски јазици, нека се учи и македонскиот јазик, нека влези во образовниот систем на Република Албанија. Има Македонци во Корча, во Поградец, Тирана и тука да видиме според законите на Албанија како ќе се реализираме и ние за да се изучува. Но македонскиот јазик не се заштитува само со учење, тука треба да видиме ние како да настапиме и со фолклорни групи, претстави, каде што многу подобро и многу поубаво ќе звучи кај населението кога ќе има една добра престава, една добра фолклорна група. Преку песната, преку орото, и тоа е еден начин на заштита на македонскиот јазик, преку традицијата, преку обичајот“, кажа Гроздани.
Правата на Македонците во балканските држави најмногу се почитуваат во Хрватска.
„ Верувам дека ќе можеме на еден начин, преку нашиот позитивен пример, како би требале и останатите држави во околината на Македонија да го решаваат јазикот на националните малцинства, бидејќи на овој собир денеска е темата за јазикот. Јас би ги извлекол позитивните искуства кои што ги имавме во последните 25 години, колку што постои заедницата на Македонците во Република Хрватска, составена од 6 здруженија во поголемите градови, во Осјек, Загреб, Пула, Риека, Задар и во Сплит. Успеавме во овие 25 години да ги искористиме сите права кои што ни ги дава уставниот закон за правата на малцинствата и уставниот закон за правото на школување на јазикот и писмото на националните малцинства. Имаме отворено веќе 8 училишта, тоа се 8 паралелки во кои македонскиот јазик се изучува како изборен предмет, како Македонски јазик и култура. Она што ни е најважно е да професорите влегоа во образовниот систем на Република Хрватска, оценките на учениците влегуваат во нивните сведителства, значи како македонски изборен предмет, Македонски јазик и култура. На одреден начин, со влегувањето на Хрватска во ЕУ, го внесовме македонскиот јазик како службено признат македонски јазик, не како јазик на БЈРМ или ФИРОМ, туку како македонски јазик во ЕУ. Последните 4 години успеавме да направиме и 3 паралелки во средни училишта, во Осјек, Загреб и Риека, така да и таму имаме некаде околу 30 деца кои после основното училиште го продолжуваат своето образование. Благодарение на средствата на Република Хрватска печатиме и свое издание Македонски глас, кое веќе 25 години излегува како тромесечник, така да сега веќе 115 број во припрема, со кој ги информираме сите Македонци, се дели бесплатно на целото македонско население, на сите Македонци во Република Хрватска“, истакна Ангел Митревски, член на Советот за национални малцинства во Хрватска.
Учесниците потпишаа и заедничка декларација за конкретни чекори за меѓусебна доверба и соработка околу прашањата за образованието на македонското малцинство во согласност со сите меѓународни договори и конвенции.
Семакедонскиот собир учесниците ќе го заокружат утре, 4 февруари на денот на одбележувањето на 147 годишнината од раѓањето на великанот Гоце Делчев. Ќе бидат положени свежи цвеќиња пред бистата на Гоце Делчев во прилепското основно училиште што го носи неговото име и ќе се одржи беседа за револуционерот.
